Umysł w oparciu o filozofię Ananda Margi

Jerzy Karma

JJW111000604

Umysł ma 6 warstw na wzór cebuli - gdy odsłonimy jedną warstwę, za nią odkrywamy kolejną.

Pierwsza warstwa

Ciało fizyczne jest zewnętrzną warstwą umysłu. W Sanskrycie nazywane jest annamaya kosa. Tworzy je pożywienie.
Dlatego, że ciało jest częścią umysłu w Joga Tantrze także pracę z ciałem wykorzystuje się do rozwoju duchowego.

Każda warstwa umysłu jest istotna. Muszę to wyjaśnić szczegółowo.
Tutaj nie mam na myśli tego, że warstwa fizyczna jest istotna dlatego, że jest fizyczną, ale dlatego iż owa fizyczność reprezentuje dwie rzeczy: nośnik, który tu jest zmaterializowany, oraz jego zawartość. Materializacja jest rodzajem ekspresji, która ma związek z zawartością.
Nośnik jednak istnieje bez względu na to, czy przejawia ekspresję materialną, czy jakąś inną.
Dlatego lekceważenie nośnika nie może przekroczyć dopuszczalnej granicy.

Ale… z powodu materialnej ekspresji tego nośnika, mamy dwie rzeczy: jego wyrażanie się w materii i … zależność od materii.
Zatem materia- pożywienie ma niesamowity wpływ na ten nośnik.
Do tego stopnia, iż jest on z nim silnie związany.
Siła tego związku jest widoczna w historii Gautamy – Buddy, który osiągnął oświecenie dzięki zjedzeniu miski pożywienia.
Najpierw siedział przez kilka dni bez pożywienia i snu, aż jego ciało osłabło i nie mógł utrzymywać pozycji medytacyjnej. Dopiero, gdy młoda kobieta dała mu pokarm i zjadł, mógł nadal medytować i po kilku dniach osiągnął oświecenie.
Zatem, aby rozwijać umysł, czasem należy troszczyć się o ciało.
Mamy tu jednak nie tylko miskę pożywienia dla ciała, lecz także post.
Zatem coś – co wydaje się być swoim przeciwieństwem.
By to zrozumieć warto wyobrazić sobie naciąganie cięciwy łuku: by móc wypuścić dobrze strzałę cięciwa musi być odpowiednio naciągnięta, ani za słabo, ani za mocno. Podobnie ruch naszej ręki opiera się na pracy mięśni przywodzących i odwodzących – ich wzajemna praca kontroluje ten ruch. Nadaje mu precyzję.
Z umysłem ciałem fizycznym sprawa jest dodatkowo złożona.
Post z jednej strony blokuje część zewnętrznych wpływów, tych pokarmowych, co pozwala na zwiększenie niezależności umysłu i dokonywanie indywidualnej pracy rozwojowej, lecz z drugiej strony dokonywana praca nie jest na tyle szybka, aby na tyle przemieniła ciało szybciej, niż ono dozna lekceważenia i w pewnym momencie stwierdzi, iż dopuszczalna granica została przekroczona, a wówczas pokaże swoja siłę – siłę tego, co nie zostało jeszcze przemienione i co stanie się wielka przeszkoda w praktyce.
Można tę zjawę zwizualizować jako potwora cielesnej przeszłości, który po otrzymaniu np. miski pożywienia poszedł spać, a Budda wówczas spokojnie mógł medytować.
Oczywiście niektórzy tu powiedzą, że dostarczył składników odżywczych i się wzmocnił. Jest to jednak tylko ich materialne wytłumaczenie. I ono nie jest wystarczające, gdy weźmiemy pod uwagę to, że dwóch ludzi o takich samych ciałach będzie reagować inaczej, gdyż ich ciała, choć fizycznie będą takie same, to jednak pod względem nośnika zupełnie inne.
Nośnik decyduje tez o przemianie materii organizmu. Dlatego w grupie ludzi jedzących takie same posiłki, jedni będą tyć, a inni chudnąć.

Druga warstwa

Następna warstwa umysłu to kamamaya kosa. Kama oznacza pragnienie.
Pragnienie ma duży udział w kontrolowaniu i kierowaniu naszymi relacjami ze światem zewnętrznym.
Wg filozofii Ananda Margi pragnienie nadzoruje pracę zmysłów oraz organów ruchowych. Jako warstwa umysłu jest aktywne, kiedy jesteśmy przytomni. Reaguje na świat zewnętrzny. Pozostaje, zatem w silnym związku z ciałem fizycznym.
To ona jest wyznacznikiem tego, co w Zachodniej psychologii nazywane jest "umysłem świadomym" – która to świadomość czegoś jest reakcją zmysłów.
Co bowiem zostanie bez reakcji zmysłów?
I czym jest ciało fizyczne pozbawione warstwy kamy, czyli ciało martwe?

Wszyscy wiedzą, że ćwiczenia fizyczne rozwijają ciało.
Umysł świadomy jest rozwijany poprzez moralność i religijność.

Trzecia warstwa

Jeszcze głębszą warstwą umysłu jest umysł subtelny, czyli manomaya kosa zarządzająca naszą całą PAMIĘCIĄ, wcześniejszymi przeżyciami, oraz INTELIGENCJĄ
Odpowiada ona "umysłowi podświadomemu" z psychologii i działa podczas jawy i podczas śnienia. (W czasie śnienia świadomy umysł ( kamamaya kosa) ma silnie ograniczoną aktywność.) I uwaga: do funkcji umysłu subtelnego należy odczuwanie przyjemności i bólu – zatem reakcje te wynikają z poza naszej świadomości.
Nasze wychowanie, także religijne, odbija się w tej warstwie.

Rozwój, jak i degradacja, podświadomego umysłu opiera się na przeżytych ćwiczeniach ciała fizycznego i na stanach umysłu świadomego. Dlatego ten rozwój można przyśpieszyć odpowiednim nastawieniem świadomości połączonym np. z odpowiednimi ćwiczeniami np. jogi, czy praktyką Pranayamy.

Czwarta warstwa

Następne głębsze trzy warstwy filozofia Ananda Margi nazywa Karana manas ( "umysł przyczynowy").
A skoro leżą one poza wymienionymi znanymi /uświadamianymi/ nam warstwami umysłu, to nazywa się je „umysłem nieświadomym". Choć właściwsza nazwa byłaby: „umysł pozaświadomy”.
Tu mamy intuicyjne zdolności człowieka.
Kiedy jednak mają one się przejawiać, skoro nasza UWAGA tkwi przeważnie w trzech niższych warstwach?

Tu mieści się też cała wiedza ludzkości, czyli zbiorowa nieświadomość wg Carla Junga. Zainteresowani umieszczają tam nie tylko całą wiedzę o przeszłości, teraźniejszości, ale i o przyszłości. Co jest lekką przesadą. Mieści się tu co prawda największa zdolność przewidywania, jednak nie ma całkowitego zdeterminowania na świecie.

Pierwszą z trzech warstw przyczynowego umysłu jest atimanasa kosa. Z tej warstwy bierzemy wrażliwość na sztukę, też intuicję dotyczącą życia doczesnego, a także pragnienie religijnej realizacji. Jej przypisuje się określone zdolności jasnowidzenia.
Z warstwy tej korzystają zwierzęta. W części intuicyjnej, oraz przejawiają wrażliwość na piękno. Zaś opisy religijnej realizacji zwierząt znajdziemy nie tylko w opowieściach buddyjskich, czy wedyjskich, ale i w Biblii.

Czwarta warstwa umysłu, rozwija się na skutek psychicznego zmagania wewnętrznego. Najczęściej wynika ono ze starcia pomiędzy dwoma pierwszymi warstwami, a warstwa trzecią lub właśnie atimanasą. Jeśli górę biorą np. wartości duchowe nad materialnymi- wówczas następuje oczyszczanie dwóch niższych warstw. Wyrzeczenie odgrywa tu bardzo istotną rolę.
Wyższą faza takiego oczyszczania jest pratyahara - wycofanie zmysłów, oddzielenie ich od zewnętrznego świata.

Piąta warstwa

Będąca drugą warstwą umysłu przyczynowego vijinamaya kosa, warstwa "nadzwyczajnej wiedzy". Tu mamy dwie najważniejsze cechy intuicyjne:
- viveka czyli zdolność rozróżniania; zdolność zrozumienia, co jest trwałe a co przemija. Z niej płynie wyczucie-wiedza, że ten świat nie jest rzeczywisty względem innego – bardziej rzeczywistego świata.
Tu nasza UWAGA dotarłszy widzi, poza tym wizerunkiem świata niezmienną i absolutną świadomość.
- vaeragya, druga cecha, do której nasza UWAGA dociera, gdy już ugruntuje się w vivece. Wówczas nasze wyrzeczenie i nieprzywiązywanie do przemijających dóbr fizycznych, będą czymś zupełnie innym, niż pozbawianiem się czegoś.

Rozwój piątej warstwy bazuje na rozwoju czwartej warstwy. Zdolność do wyrzeczenia i wycofania pozwalają, bowiem na właściwy stan koncentracji połączony z uwolnieniem od zanieczyszczeń, które rozpraszały.
Stosowane są tu wszystkie praktyki rozwijające koncentrację, zatem także nierozproszone myślenie, jak i nie myślenie – będące czystą koncentracją, praktyki jogi i koncentracji, np. technika Dharana.

Szósta warstwa

Będąca trzecią warstwą umysłu przyczynowego - karana manasu, zaś szóstą umysłu, jest hiranmaya kosa - "złota warstwa".
Niektórzy doświadczają tu nieistnienia „ja”, gdyż nie mogą znaleźć czegokolwiek, co by tym ja było. Inni nazywają to doświadczenie niezmąconym poczuciem "JA". Te opisy oznaczają to samo.
Inni doświadczają tu „wspaniałego olśniewającego blasku”.

Jednak i tu nie ma jeszcze stanu czystej świadomości, czyli stanu Atamana, bo ten leży poza umysłem.
Kto jednak zdobędzie usytuowanie swojej UWAGI w tej złotej warstwie, tego już tylko cienka zasłona oddziela go od Atmana.

Ataman jest Kosmiczną Świadomością, którą umysł odbija niczym lustro.
Lustro jednak jest zawsze czymś zanieczyszczone.
Wiemy, że na lustro można różnie patrzeć, np. tak, że będziemy widzieć tylko jego zanieczyszczenia. Wiemy też, że silne zanieczyszczenia nie pozwolą na takie skierowanie UWAGI, by dostrzec prawdziwe odbicie.

Dlatego warstwy umysłu muszą zostać oczyszczone. Jednak UWAGA także musi być odpowiednio kierowana.

Kierowaniu UWAGI ku najgłębszej warstwie umysłu służy tęsknota za Doskonałym Bogiem. Jedną z takich praktyk jest Dhyana.
Znane są też inne.